Không ít trường hợp trẻ em bị gãy trên lồi cầu xương cánh tay hiện nay và đây là một trong những bệnh về xương khớp có tỷ lệ biến chứng cao hơn so với những chi khác, đặc biệt là di chứng vẹo khủy vào trong khiến cho bệnh nhân khó khăn trong hoạt động hàng ngày.
Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là gì:
Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là một kiểu gãy ngoại khớp phổ biến ở trẻ em trong lứa tuổi từ 5-12 (đặc biệt ở trẻ 8 tuổi). Ở vùng hành xương của đầu dưới xương cánh tay và đường gãy nằm trên lồi cầu và ròng rọc, đi ngang qua hố khuỷu.
Nguyên nhân – Cơ chế
Ở trẻ em, thường do nguyên nhân gián tiếp, té ngã tay chống đất ở tư thế duỗi thẳng tay, còn ở người lớn thưởng gãy trong thể gãy gấp vì chấn thương tác động trực tiếp vào mặt sau của khuỷu ở tư thế gấp làm cho đầu dưới di lệch ra trước (gãy gấp).
Gãy duỗi: Nạn nhân ngã chống bàn tay xuống nền cứng trong tư thế duỗi khuỷu, trọng lượng cơ thể truyền từ trên xuống qua xương cánh tay gặp lực truyền từ dưới lên qua hai xương cẳng tay gây gãy vùng yếu ở đầu dưới xương cánh tay, đồng thời đầu trên xương quay đẩy đoạn gãy dưới di lệch ra sau.
Gãy gấp: Nạn nhân ngã chống khuỷu trong tư thế gấp khuỷu, mỏm khuỷu đẩy đầu gãy dưới ra trước.
Giải phẫu bệnh gãy trên lồi cầu xương
Đường gãy
Đường gãy nằm trên nếp khuỷu khoảng 3-4cm, đi ngang hố khuỷu ở mặt sau hoặc hố vẹt ở mặt trước.
Gãy duỗi
Trong trường hợp này đường gãy thường chéo từ phía trên sau xuống phía trước dưới.
Gãy gấp
Khi gãy gấp sẽ thấy được rõ nhất trên phim chụp nghiêng thấy được đường gãy chéo từ mặt trước trên xuống mặt sau dưới.
Di lệch của gãy trên lồi cầu xương cánh tay
Gãy duỗi
Trường hợp gãy duỗi thì đầu dưới di lệch ra sau thường gặp nhiều (khoảng 97,7%) ở trẻ em; trong số này, 75% các trường hợp có đầu dưới di lệch ra sau, vào trong và xoay trong, đầu nhọn của đoạn trên di lệch ra phía trước; ngược lại thì đầu dưới di lệch ra sau, ngoài và xoay ngoài và đầu nhọn của đoạn trên di lệch ra trước.
Gãy gấp
Đầu dưới di lệch ra trước và bị gấp lại ở khuỷu, thể gãy này thường hiếm gặp, ước chừng 2-4% các gãy trên lồi cầu, mặt phẳng đi qua ba mốc xương ở khuỷu tay di lệch ra phía trước xương cánh tay.
Biến chứng có thể gặp ở bệnh
Biến chứng sớm
Thương tổn thần kinh
Tỷ lệ 3%-22% hay gặp liệt thần kinh quay, thần kinh giữa, thần kinh liên cốt trước trong gãy duỗi và thần kinh trụ trong gãy gấp. Thường liệt phục hồi hoàn toàn sau một vài tháng, nếu sau 6-8 tuần mà không hồi phục thì nên mổ giải phóng thần kinh để tránh hiện tượng dây thần kinh mắc dính vào khối can xương.
Nhiễm trùng
Trường hợp nhiễm trùng thường gặp ở các bệnh nhân mổ nắn, mổ xuyên đinh hay mổ kết hợp xương mà không được tiến hành khử trùng cẩn thận.
Thương tổn động mạch cánh tay
Động mạch cánh tay bị chèn ép do đầu xương gãy di lệch hoặc do khối máu tụ, hoặc đầu xương gãy gây đứt hoàn toàn hoặc không hoàn toàn động mạch hoặc đụng giập gây bong lớp nội mạc dẫn đến tắc mạch. Cần phải chụp mạch đồ hoặc làm siêu âm Doppler khi nghi ngờ có thương tổn động mạch để có thái độ xử trí thích hợp.
Gãy xương hở
Trường hợp này rất ít gặp
Chèn ép khoang ở cẳng tay
Thường là hậu quả của chèn ép động mạch cánh tay nên khi bệnh nhân xuất hiện dị cảm, đau tăng lên, mất cơ năng cẳng bàn tay, mạch quay yếu hoặc mất, đo áp lực khoang để tiến hành làm rạch mở khoang khi cần thiết để đề phòng hoại tử chi hoặc biến chứng Volkmann về sau.
Biến chứng muộn
Vẹo khuỷu vào trong
Làm mất góc mang, là biến chứng gặp từ 9-58% các trường hợp gãy trên lồi cầu. Yếu tố thuận lợi là do đầu dưới còn bị xoay và di lệch vào trong, làm cho đầu dưới nghiêng, đè ép vào khối trên lồi cầu trong và làm mở góc gãy ở ngoài. Tình trạng biến dạng vẹo trong sẽ làm tăng tình trạng xoay ngoài, nhưng được bù lại bởi biên độ của vai.
Vẹo khuỷu ra ngoài
Ngược lại thì biến chứng này hiếm gặp hơn, chỉ chừng 2% nhưng có liên quan đến di lệch đầu dưới ra sau ngoài trong các gãy trên lồi cầu kiểu duỗi. Vẹo khuỷu ngoài làm cho khuỷu hạn chế duỗi cũng như gây liệt không hoàn toàn thần kinh trụ muộn.
Viêm xương khớp
Trường hợp biến chứng này rất hiếm gặp chỉ dưới 2 % trong số các trường hợp.
Viêm cơ hóa can
Biến chứng này cũng khá hiếm gặp, nó liên quan đến việc nắn mở, cố gắng nắn kín nhiều lần và vận động quá mức trong giai đoạn tập phục hồi chức năng.
Hội chứng Volkmann
Hậu quả của tình trạng thiếu máu nuôi dưỡng vùng cẳng tay đặc biệt là các cơ gấp và dây thần kinh giữa và trụ do bột chèn ép, khi nắn không tốt hoặc do quá gấp khuỷu gây lên biến dạng bàn tay đặc hiệu: gấp cổ tay, duỗi khớp bàn ngón và gấp các khớp liên đốt. Do các cơ gấp bị xơ hóa và co rút nên muốn duỗi các ngón tay phải co cổ tay. Ngược lại khi duỗi cổ tay thì gây co các ngón tay.
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên tại phòng khám. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ tại phòng khám của lương y Lê Văn Thọ.
